Leiderschap versus schrijverschap

3 jaar geleden

Wat is leiderschap eigenlijk? Gaat dat over ‘de leiding nemen’? Voor de troepen uit gaan, een punt aan de horizon markeren waar men en groupe op afmarcheert? En waar gaat het schrijverschap over? Als auteur bepaal je wat er gebeurt met je personages, welke kant het verhaal op gaat. Je voert de regie en ontwerpt de vertelling naar eigen inzicht, jij maakt de keuzes, jij slijpt, jij overweegt, jij beslist en vormt het plot en de romanfiguren, al naar gelang de doelen die je wilt bereiken. En al naar gelang de problemen die je voor hen wilt oplossen. En zo bepaal je in zekere zin de ervaring van de lezer. Je leidt de lezer.

Maar is dat allemaal wel zo? Zie ik iets over het hoofd? Ben je als leider wel zo bepalend voor wat er gebeurt of ben je alleen degene die de kaders schept, de grote lijnen uitzet en daarbinnen laat ontstaan wat er moet ontstaan? Ook dat is schrijven, een meer intuitieve vorm van schrijven. De pen op het papier zetten en kijken wat er komt, waar het verhaal je mee naar toe neemt, in vol vertrouwen dat je op de juiste plek zal arriveren omdat het verhaal dat van zichzelf weet. Durf jij als leider zaken los te laten als de piketpaaltjes zijn geslagen? Kun je jouw mensen ruimte geven om zich te mogen ontwikkelen zonder autoritair of dwingend te zijn? 

Je kunt nog zoveel mooie plannen hebben, spreadsheets maken, business cases uitwerken, maar de werkelijkheid is weerbarstiger en vormt zich vaak gaandeweg een proces. Het verhaal schrijft zichzelf, de personages gaan een eigen leven leiden. Als schrijver ervaar ik die werkelijkheid continu. ‘Maar ik wilde hem helemaal niet die kant op sturen en nu staat hij toch voor haar deur. Waarom?’ Je wordt van regisseur terug in de rol van waarnemer geplaatst en moet bewust kijken en volgen wat er gaande is. Is dat ook leiding geven? Bewust worden van wat er om je heen gebeurt en dat nauwlettend volgen? Geldt dat ook voor leiders in bedrijven. Het blijven kijken, het blijven volgen is een essentieel onderdeel van leiding geven want alles loopt toch altijd anders dan je had verwacht. Uiteindelijk is de balans tussen richting geven en loslaten het optimale equilibrium.

1. Schrijven/leiden is focus aanbrengen. Be present.

Als schrijver ben je in een continu gevecht met de demonen die je van je gekozen pad proberen af te leiden. Als schrijver en als leider moet je daarom uitblinken in het aanbrengen van focus, commitment aan de zaak, aan het boek, aan de opdracht. Niet afdwalen, maar vertrouwen houden in wat je hebt bedacht, in wat je nastreeft. Achter elke hoek schuilt immers een beter verhaal, een betere opportunity. De kunst is daar niet aan toe te geven, dat is de grootste verdienste van de schrijver. Blijf erbij. Stay present. Geloven in wat je doet. De demonen die je uit balans proberen te krijgen bevechten, de bewegwijzering die je de andere kant op wijst negeren. En doorgaan. Dat geldt ook voor de leider: aanwezig zijn is de helft van je opdracht. Je hebt commitment aan de kern, niet aan het overtollige. 'Schrijven is schrappen,' een gevleugelde uitspraak onder schrijvers. Weglaten is immers een kunst. Als leider is dat waar je steeds mee bezig bent. Wat is niet meer noodzakelijk of nuttig? Waar houden we met elkaar aan vast uit vrees voor het nieuwe, uit vrees voor de transformatie die we wel willen, maar niet altijd durven ondergaan? Uit vrees voor een nieuwe wereld die verandering meebrengt en waarin we onszelf opnieuw moeten uitvinden?

2. Schrijver/Leider, het gaat niet om jou

Mooischrijverij, ijdelheid, borstklopperij. Allemaal ingrediënten voor een falend verhaal. Leiding geven en schrijven hebben in ieder geval een ding gemeen: je zet anderen in hun kracht om jouw verhaal te vertellen, om jouw doelen te realiseren. Schrijven noch leiding geven gaat a priori om jou. Het gaat om het systeem, om de mensen, om de personages. Jij faciliteert alleen de ruimte waarbinnen deze processen zich kunnen manifesteren. Schrijven is zaken zichtbaar maken, emoties benoemen, dromen een plek geven, weggestopte verlangens afstoffen, vasthouden wat wankel is, loslaten wat vorm heeft gekregen. Leiding geven is dat ook. 

Als ik mensen coach bevraag ik hen, ik probeer zichtbaar te maken wat er speelt, wat er gebeurt, wat er gezien wil worden onder het oppervlak. Je hoopt dat mensen daardoor anders, opnieuw, zullen kijken naar hun eigen verhaal en naar dat van anderen. Is jouw verhaal waar? Is het niet eens tijd voor een nieuw verhaal? Als schrijver en coach benoem je wat je ziet, wat er wellicht aan de hand is en geeft de ander daarmee de ruimte om een nieuw perspectief te ontwikkelen, waardoor het verhaal verandert, gelaagder en interessanter wordt. Ook al gaat het niet om jou, jouw vermogen te zien waar het om gaat en dat onder woorden te brengen en inzichtelijk te maken voor de ander is wel cruciaal voor het succes van de je schrijverschap/leiderschap.

 

3. Als schrijver/leider ben je gefocust op problemen.

Als schrijver en als coach stel je jezelf continu deze vragen: wat is het dilemma? Wat is het probleem dat moet worden geslecht? En wat zijn de hindernissen op die weg? Wie staat in de weg? Wie is de 'schurk'? En wie is behulpzaam? De probleemstelling is de leading question in de synopsis van een verhaal. Als coach en als leider probeer je ook steeds het dilemma boven water te krijgen. Wat is nu eigenlijk echt het probleem waarmee we dealen en hoe moet dat moet worden opgelost. En wie traineert of blokkeert die oplossing? En wie geeft juist ruimte om door te kunnen gaan?

 

4. Als schrijver/leider ben je een goede psycholoog

Om een goed boek te kunnen schrijven moet je een goed psychologisch inzicht hebben en het liefst over een fijnbesnaard inlevingsvermogen beschikken. Hoe praten mensen met elkaar, hoe reageren ze op elkaar? Hoe denken ze, als niemand luistert? Hoe handelen ze, als niemand kijkt?

Als je leiding geeft moet je iets snappen van het gedrag van mensen, niet alleen om te begrijpen wat er gebeurt in je team of in de interactie tussen jou en je ondergeschikte of je teammates, maar ook om gedrag actief te kunnen beïnvloeden. Als leider heb je macht. Ook als schrijver heb je die ‘macht’. Een goede leidinggevende kan zijn mensen laten doen wat hij wil, terwijl ze het gevoel hebben dat ze het zelf bedacht hebben. Ook in het schrijverschap heb je rekening te houden met de wil van je personages, je kunt niet stomweg bevelen: ‘doe dit, doe dat’. Mensen/personages moeten begrijpen waarom ze iets doen. Je moet ze een reden geven om het te doen. Ze moeten geloven in het verhaal. In jouw verhaal.

 

5. De schrijver/leider schept orde in de chaos

W.F. Hermans zei ooit in een van zijn boeken dat de roman eigenlijk niet de ideale plek is om de werkelijkheid tot leven te brengen. De werkelijkheid kenmerkt zich immers door chaos en doelloosheid. En de klassieke roman kenmerkt zich juist door eenheid van tijd, plaats en handeling en convergeert dientengevolge naar een duidelijk doel.

Mijns inziens creëert de schrijver orde, hij geeft doelen aan zijn personages en schept daardoor een overzichtelijk wereldbeeld. Een boek is een gecreëerde fictie met als leidsman: de schrijver. Het leiden van een groep mensen binnen een bedrijf is eveneens een gecreëerde fictie met als leidsman de CEO/manager. Hij schept orde in de chaos van het leven op de werkplek. Hij definieert duidelijke doelen en verwerkt die in een verhaal waardoor de mensen om hem/haar heen een sense of purpose voelen.

Copyright F de Wind